Harezmi Kimdir
Bu
kez size İslâm dünyasında cebir ilminin kurucusu kabul edilen matematikçi,
astronom ve coğrafyacı bilim adamı El Harezmî’den bahsedeceğim. Kaynaklarda
kesinlik olmasa da Özbekistan’da doğduğu ve 740-750li yıllardan 830lu yıllara
kadar yaşadığı belirtilir. Eserleri günümüz dünyasının üzerinde durduğu teknolojilerin
temelini oluşturur. Geliştirdiği hesaplama sistemine, daha sonraları algorism denecektir;
bu terim, ünlü matematikçinin isminden, yani El-Harezmî’den türetilmiştir. Yani
algoritma sözcüğünün etimolojik babasıdır. Bağdat’ta Beytü’l Hikme’de(dünyanın
ilk üniversitelerinden birisi) matematik, astronomi ve coğrafya üzerine
çalışmalar yaparak uzun süre yaşamıştır. İki önemli matematik kitabı vardır;
"cebir" ve "hint hesabı". İkinci dereceden bir bilinmeyenli
ve iki bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözümlerini incelemiştir. Aritmetik
ve cebirle ilgili iki yapıtı, matematik tarihinin gelişimini büyük ölçüde
etkilemiştir. Dönemin halifesi Mem'un El-Harezmî’den haberdar olunca onu Eski
Mısır, Mezopotamya, Grek ve Eski Hint medeniyetlerine ait eserlerle dolu Bağdat
Saray Kütüphanesinin idaresinde görevlendirilir. Yine sayı sisteminin mucidi olarak
anılan El-Harezmî, bu ilhamı Hindistan illerinde aldığını yazar. Hindistan’a
gittiğinde, kentin (o zamanlar ülke fikri daha icat olunmamış tabii)
tabelalarına, reklam panolarına, seyrüsefer direklerine, efendime söyleyeyim, otobüs
duraklarının sallanan sarı levhalarına bakar durur; sonunda kafasına dank eder
hadise elbet: Hintliler, harfler ya da heceler kullanmak yerine semboller
kullanmaktadır. Bu sistemi, kendi düşkün olduğu aritmetik ve cebir âlemlerine
uyarlayarak, "on tabanlı sayı sistemi"nin kurulmasına önayak olur.
Aşağı yukarı 70 tane bilim adamıyla birlikte çalışarak 830 yılında bir dünya
haritası çizmiştir. Dünyanın çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında yer
almıştır. Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de vardır.
On rakamdan oluşan rakamlama sistemi ise, Harezmî tarafından
tanıtıldığı için Arap rakamları veya kökeni Hindistan olduğu için Hint Arap
rakamları adı ile tanınacaktır. Birinci ve ikinci dereceden denklemlerin
çözümleri, binom çarpımları, çeşitli cebir problemleri ve miras hesabı gibi
konuları incelemiştir. Harezmî, cebirsel denklemleri çözerken yapılacak
işlemleri ve bu işlemlerin sırasını doğru bir biçimde veren ilk matematikçidir.
Bu nedenle bilgisayar biliminin temeli olan algoritmanın dolayısıyla bilgisayar
programcılığının kurucusu kabul edilir. Ayrıca denklem çözümünde analitik
geometriyi ilk kullanan matematikçilerden biri olduğu da söylenebilir. Bir
sayının sıfıra bölünemeyeceğini yani sıfırın bütün cebirsel özelliklerini o
bulmuştur.
Joseph Lister Kimdir
Şimdiye kadar adını çok duymadığımız bir bilim adamının
katkılarını daha kaleme almaya başlıyoruz. Cerrahide antiseptik
(mikroorganizmaların çoğalmasını engelleyen) maddenin kullanılmasını yaygın
olarak başlatmış olan Joseph Lister, makalemizin konusu.
1827’de doğan İngiliz hekim, doktor olduktan sonra, birçok
hastanede çalışan Lister, ameliyatlarda karbolik asidi kullanarak antiseptik
madde kullanmayı denemişti. Bu sayede hasta enfeksiyon veya herhangi bir
hastalığa yakalanmadan ölüm oranı azaltılacaktı. Ki bunda da başarı sağlamakta
gecikmemişti. Çeşitli yaralarda ve enfeksiyonları engellemek amacıyla, hastanın
bulunduğu yeri dezenfekte ederek başarı sağlamıştı. Kendi zamanında doktorlar
arasında kabul gören enfeksiyonlara havadaki kötü, sağlığa zarar veren
kokuların neden olduğuna dair manasız açıklamayı haliyle inandırıcı bulmamış ve
enfeksiyonları engellemenin yollarını aramıştır. Asıl enteresan konu o
zamanlarda birçok doktorun antiseptik kullanımının faydalarına ikna edilememiş
olması ve Lister'ın bu konudaki düşüncelerinin genel kabul görmesinin yaklaşık
bir 10-15 yıl almasıdır.
Bilim adamlarının hayatları ve buluşları hakkında daha detaylı bilgi için Bilim insanları bağlantısına tıklayın
